Kể chuyện làng: Cải cúc mùa Xuân

Đồng hoa cải cúc. Ảnh: Trịnh Thị Hải Yến

Dù thế nhưng mỗi khi nhìn thấy màu sắc bình dị của loài hoa này luôn khiến tôi nhung nhớ khôn nguôi những ngày Tết xa xưa.

Những năm tuổi thơ, tôi sống ở một làng ven sông chuyên nghề trồng rau. Ở làng khi ấy, mỗi gia đình đều sở hữu một cánh đồng hoặc mảnh vườn, dù to hay nhỏ thì đến thời điểm cuối đông đầu xuân cũng đều xanh mướt óng ánh với những loại rau khác nhau. Cũng bởi sau mùa Đông, khi gió lạnh và không khí rét mướt, gió xuân mang đến cảm giác ấm áp lạ thường, ấy là thời điểm cho các loài cây và rau củ bung chồi nảy lộc.

Theo thói quen, ba mẹ tôi hay lấy những hạt giống treo trên gác bếp từ mùa trước đem gieo. Ba mẹ tôi gieo trồng đủ các loại cây từ cải, ngò thơm, ngò sàng cho đến xà lách, cải cúc. Những loài rau bình dị cứ thế mà vươn lên xanh từ những luống đất phủ rơm mục quanh nhà. Cũng nhờ chúng mà ba mẹ tôi kiếm thêm thu nhập vun vén cho gia đình vào những ngày giáp Tết. 

Giữa rất nhiều loại rau được trồng vào ngày Tết, tôi đặc biệt yêu thích cải cúc bởi vẻ ngoài bình dị và thân thuộc của nó. Gọi là cải cúc vì mỗi bông hoa khi bừng nở đều tương tự như một bông hoa cúc. Tuy nhiên, cải cúc, còn có tên khác là cây tần ô hoặc đơn thuần gọi là cây cúc. Vốn là loại thân mảnh, lá cải cúc có hình răng cưa, màu xanh đơn thuần. Cải cúc khi ăn có vị đăng đắng, nên hái ăn sống là lúc cây nhỏ, lá còn non. Đến khi cây lớn, có thể hái để nấu canh kết hợp với một số loại cá đồng, vừa thơm ngon lại rất lạ vị. 

Tôi thích cải cúc mùa Xuân nhỏ bé, nhìn có vẻ khiêm nhường nhưng lại cực kỳ mạnh mẽ, giàu sức sống. Khi những cơn mưa xuân tưới tắm khắp ruộng đồng, cũng là lúc cải cúc trổ ra óng ả. Đó cũng là thời điểm ba mẹ tôi ra sức hái tỉa hết những lứa cải cúc xanh non thành từng bó thơm dịu mang ra chợ làng để bán. Nhìn bóng lưng gầy gò, đôi bàn tay chai sạn vì mưa nắng của ba mẹ cứ thoăn thoắt hái rồi bó cải cúc, tôi thấy lòng mình nao nao. Gia cảnh không mấy khá giả nhưng tình thương và sự quan tâm của ba mẹ dành cho chúng tôi, để các con có được một cái Tết trọn vẹn như bao bạn bè đồng trang lứa, là vô hạn, chẳng thể đo đếm được.

Hoa cải cúc. Ảnh: Trịnh Thị Hải Yến

Những buổi ban mai cận Tết, tôi thường hào hứng theo mẹ ra đồng vì hoa cải cúc nở rất đẹp. Tôi hay lặng lẽ đứng dưới ánh nắng óng ánh, chăm chú nhìn những vạt cải cúc đang nở rộ, hít hà hương thơm dịu dàng của loài hoa này, mơ hồ nhận ra mùa Xuân đã về. Màu hoa cải cúc tươi tắn, bông nào bông nấy nở xòe ra cánh đều tăm tắp, phần đầu cánh trắng mịn màng uốn lượn, phần cánh còn lại và nhụy hoa vàng tươi, nom mỗi bông hoa như một mặt trời tí hon. Màu hoa cải cúc vàng rực gối nhau trải rộng khắp cánh đồng như những mảng nắng vàng lấp lánh làm tiết xuân thêm ấm áp.

Tôi nhớ lại mùa Xuân năm nào xa lắc, bản thân còn là một đứa trẻ được ba dẫn đi tảo mộ. Hai ba con tôi cứ thế đi bộ trên con đường làng quanh co, hai bên đường toàn những cánh đồng hoa cải cúc óng ánh trong nắng xuân mênh mang. Ba tiện tay hái một bó hoa cải cúc rồi nhẹ nhàng bảo: "Ngày còn sống, bà nội và cô út rất thích loại hoa này". Tôi khẽ khàng nhìn bó hoa đơn thuần trên tay ba, thấy phảng phất trong gió một mùi hương dịu nhẹ suốt chặng đường đi.

Ba dẫn tôi đi mãi, đến một ngọn đồi thoai thoải, mọc rất nhiều sim và lá bổi, loại lá mà người dân làng thường cắt về bỏ chuồng bò. Chúng tôi đi quanh co một đoạn nữa thì đến được khu mộ của gia đình. Tôi đứng lặng lẽ dưới nắng chiều, nhìn những ngôi mộ được quét vôi trắng, cỏ được dọn sạch sẽ, thấy lòng se sắt buồn thương. Ẩn sâu dưới nền đất lạnh là biết bao người thân, đã từng gắn bó và yêu thương tôi hết mực. Đó là bà nội tôi, người mà thuở sinh tiền, đẹp nổi tiếng nhất làng, nhưng mới 32 tuổi đã mang vành khăn tang, rồi từ đó bà thủ tiết thờ chồng nuôi con. Mặc dù cuộc sống rất vất vả, thiếu thốn nhưng tình thương bà dành cho con cháu chưa bao giờ vơi cạn. Nằm cạnh bà nội là mộ của cô út tôi. Lúc còn sống, cô rất đẹp nhưng lại ra đi khi còn quá trẻ. Sự ra đi của cô đã khiến cả gia đình đau xót vô kể.

Hoa cải cúc trong nhà tác giả. Ảnh" Trịnh Thị Hải Yến

Tôi khẽ khàng đặt bó hoa cải cúc lên mộ bà nội và cô út. Trong lúc đó, ba cầm nhang đi cắm quanh các mộ rồi dừng lại rất lâu trước mộ bà và cô, xót xa nói: "Hoa cải cúc mẹ và em thích nhất con đã hái đến đây. Mẹ và em dù ở đâu cũng nhớ về nhà ăn Tết với gia đình nhé!". Chỉ vài câu giản đơn mà nước mắt ba tôi đã giàn giụa, khẽ quay lưng nhìn làn khói bay mờ ảo trong không gian.

Tôi không ngờ hôm ấy cũng là lần cuối cùng tôi được đi bên ba. Tai nạn xe bất ngờ đã cướp đi người cha thân yêu của tôi. Thoáng cái, đã mấy chục năm trôi qua, nhưng mỗi độ xuân về tôi cứ bâng khuâng nhớ đến ba, nhớ đến giọng nói của ba như đang văng vẳng bên tai tôi, thật ấm áp và đầy cảm xúc....

Mùa Tết năm nay, trời chuyển nắng sang Giêng, nhìn màu nắng vàng với màu hoa cải cúc càng làm chúng tôi nhớ ba nhiều hơn. Nhiều năm nay, sau khi ba ra đi, mọi công việc đều dồn lên vai mẹ. Mẹ tảo tần sớm hôm, trải qua biết bao khó khăn để nuôi chúng tôi lớn khôn. Nhưng anh em tôi càng lớn lại càng mong muốn được đi xa, bỏ lại mẹ cô đơn một mình giữa vùng quê nghèo với bạt ngàn hoa cải cúc.

Trưa 30 Tết, tình cờ theo mẹ ra cánh đồng hoa năm nào, lòng tôi không khỏi nao nao khi nhìn thấy một biển vàng hoa cúc, không chỉ mảnh ruộng của mẹ ra hoa mà cả bãi sông ngập trời hoa nắng. Những bông hoa vàng tươi nhị vàng cánh trắng mỏng manh như mặt trời nhỏ, như những gương mặt thân quen đang tỏa nắng tươi cười. Thời bé thơ, đã bao lần tôi chạy len lỏi như thế trong những luống hoa mà đùa vui, cùng lũ bướm rập rờn phấn khởi. Những mùa hoa cải bình yên đã trôi xa trong ký ức nay chợt quay về vẹn nguyên trong tim.

Báo điện tử Dân Việt mở chuyên mục "Kể chuyện làng" từ 4/3/2020. Chuyên mục dành cho tất cả các tác giả chuyên và không chuyên có tình yêu với làng quê và muốn chia sẻ câu chuyện thật của mình với bạn đọc.

Bài viết phải chưa được đăng tải trên bất kì phương tiện thông tin đại chúng hoặc ấn phẩm nào. Các tác giả vui lòng ghi rõ họ tên, bút danh (nếu có), địa chỉ liên hệ, email, số điện thoại, số tài khoản nhận nhuận bút.

Bài viết cộng tác với chuyên mục "Kể chuyện làng" xin gửi về email: kechuyenlang@gmail.com; ĐT liên hệ: 0903226305.